Viski Ülkeleri – İskoçya

Bu sayfa “Viski Eğitim” setinin “Viski Ülkeleri ve Türleri” kategorisinde bir bölümdür. Tüm kategori ve sayfalara ulaşmak için tıklayın -> Viski Eğitimi

İskoçya eşittir viski, viski eşittir İskoçya. Belki ilk İrlandalılar alkol damıttı ve olgunlaştırdı bilemiyoruz ama şu an da İskoçlar duruma hakim. Ve pek tabi konuya başlarken tarihle gireceğim. Aslında geçmişe bakınca hep yükselişler ve düşüşlerle dolu bir viski tarihinden bahsedebiliriz. Bunlar da ya coğrafi koşullar ki genelde yağış ve anlık iklim değişiklikleri oluyor ya da siyasi olaylar; vergilendirme, savaşlar ve alkol yasakları oluyor. Yani her zaman daha iyiyiye giden ve sürekli üretim ve kar artışı sağlayan bir sektörden bahsedemeyiz. Son yıllarda yani 2021 ilk yarısındayım bunları yazarken, viskinin hem ülkemizde hem dünyada yükselen bir trendde olduğunu istatistiklerden görebiliyoruz. Lüks tüketimde dünyada şarabın yerini alırken ülkemizde de öncelikle rakı ve diğer yüksek alkollü içkiler karşısında yükselen bir tüketim alışkanlığı var.

Viski Tarihi bölümünde bir miktar bahsetmiştim ilk viski sözcüğü resmi kaytlarda 1494’de İskoç Papaz John Corr’un defterinde geçiyor. Defterde cenaze masrafları içinde ölenin seramonisinde içilecek viski dışında yapımı için gerekli 508 kilo malt da yazılmış. Tabi bir çok uzman İskoçya’daki tarihinin çok daha eski olduğunu ve hatta belki İrlanda’da ilk viskinin yapılmış olabileceğini de savunuyor.

1800’lerde hemen her aile kendi tüketimi için damıtım yapıyor ve bazıları pek dinlendirmeden tüketiyor. Bazı aileler de bunu bir ticaret kapısı haline getirip satmaya başlıyor. Tarihte birçok etken olsa da iki önemli devlet düzenlemesi bence ön plana çıkıyor. 1823’de ev üretimindense damıtımevlerinin lisanlı hale gelerek, vergilendirmede düzenlemeye gidilmesi. İkincisi 1860’da arpa ve diğer tahıl viskilerinin karıştırılarak pazarlanmasına olanak veren yasa. Mevcutta viski tüketiminin %90’ının harman viski olduğunu düşünürsek önemli yasalardan biri olduğunu söyleyebiliriz.

İskoçya Britanya adasının kuzeyinde. Tümü farklı coğrafya birleşimleri olarak tanımlanan İngiltere, Büyük Britanya, Birleşik Krallık, İrlanda Cumhuriyeti hep kafa karıştırır.  Birleşik Krallıktan bahsedeyim ki 4 bölgeden oluşur, Kuzey İrlanda, İskoçya, Galler ve İngiltere. İngiltere’ye bol İskoçya’ya bir kez gitmiş birisi olarak çok güzel coğrafyadır diyen insanlar arasındayım, adeta film karesi gibi görüntüler oluşur gün içinde. Bir yağmur gelir sonra birden güneş açar. Ama bence bu orada bir süre kalıp yakında eve dönecek olanlara güzel gelir. Zaten film sahneleri derken ya savaş sahneleri ya bilim kurgu sahneleri ya korku filmi sahnelerinden bahsediyoruz. Yani aman Allahım ne güzel yerler buralar derken bir yandan uçak hangi gün ve kaçtaydı diye düşündürüyor insanı, birçok viski yazarı gibi fazla da abartmamak lazım. Zaten çok güzel yerde yaşıyor olsalardı bu kadar coğrafi keşif yapmazlardı heralde.

İskoçya farklı karakterde viskiler üreten bölgelerden oluşuyor. Tabi bu bölgeler yasal bir sınırla ayrılmış değil ama Scotch Whisky Association (İskoçya Viski Derneği – Birliği) belirlerdiği 5 bölge var. Bazıları adaları 6. bölge kabul ediyor.

Bu 5 bölge:

• Speyside
• Highland
• Lowland
• Islay,
• Campbeltown.

Speyside

Speyside ve Highland arasında sınırlar hep değişmiş. Bazı Speyside single malt viski üzerinde hala Highland yazıyor. İçki sektörü hep bir su kaynağının yakınına konuşlanır. Spey Nehri burada önemli tabi, hatta Speyside da Spey çevresi, etrafı demek oluyor. Spey Nehri’ni besleyen iki nehir ismi Livet ve Fiddich. Bunların başına vadi anlamına elen “glen” ekleyin, alın size dünyada en çok satan iki single malt viski; Glenfidich ve The Glenlivet. Bu su kaynakları o kadar önemli ki İskoçya viski üretiminin Vikipedi’ye göre yarısı bu bölgedeki 50’ye yakın damıtımevinde üretiliyor.

Bölge genelde çiçeksi meyvemsi notalarda viskilerle ünlü. Viskilerin afillisi The Macallan mesela. Chivas Regal ki bizim memlekette çok tüketiliyor kalbi diyebileceğimiz Strathisla, Johnnie Walker’ın içeriğinde bolca olduğunu bildiğimiz Cardhu burada. Speyside iki yakasında Cragganmore, Cardhu, Aberlour, Macallan bulunuyor. Nehir boyu farklı vadilerde farklı doğal şartlar da yine viski karakterini oluşturuyor. Spey Vadisi’nin denize döküldüğü düzlükte Elgin önemli bir kasaba, Longmorn ve Linkwood damıtımevleri burada. Yine Speyside bölgesinin bilindik diğer damıtımevleri; Balvenie, Glenburgie, Tamdhu…

Highland

Highland yüksek bölge bir anlamda yayla demek oluyor. Dolgun gövdeli, tatlı, fındık, bal ve baharat çağrışımlı viskiler üretiliyor. Büyük bir bölgeyi kaplıyor, Adalar diye bir bölge de ayrılabilir ancak bu bölgenin içinde anılıyor. Speyside batısında kalan bölgeler daha kuzeyde kalıyor bu yüzden serin kuzey iklim ve birçok kaynak suya erişim var. Süpürgeotu fundalıklarının viskiye bu aromayı kattığı söyleniyor. Bölgede Glenmorangie, Dalmore, Edradour gibi damıtımevleri bulunuyor.

Adalar’da tuzlu, yosunsu notalara hakim Talisker, Highland Park, Jura bulunuyor. Özellikle en kendine münhasır Talisker gibi viskiler Highland Bölgesi’nin diğer viskileri ile fazla benzeşmiyor aslında. Glenmoragie 90’lı yıllarda viski bitişlerini eski şarap fıçılarında yaparak bu konuda öncü olmuş. En küçük imbikleri olan Macallan Speyside’da dolgun aromalı viskiler üretirken, en büyük imbikleri olan Glenmorangie hafif, çiçeksi viskiler yapıyor. Turba yalnız Islay Adası’nda değil Highland’de de kullanılıyor, özellikle Ardmore füme tadında viskiler yapıyor.

Adalar

İskoçya ana karasının kuzeyinde Orkney Adası İskandinavya’ya yakın. Kuzeyden gelen Vikingler sık sık gemilerle fethe geldiği için Highland Park Damıtımevi de Ada’yı Viking Krallığı bir parçası olarak görüp Vikingler ile ilgili görseller ve temalar kullanıyor. Diğer bir ada Skye ki uzun süre adanın tek damıtımevi olan Talisker burada. Unutamadığım bir sahne var: Tarkan bir filmde büyük yaraları var ve ölmek üzerereyken, kaynayan zehirli bir su havuzuna giriyor veeee iyileşiyor. Seni öldürmeyen yaşatır. Bence Talisker tam da böyle, deniz, yosun kokuyor. Tatlı – tuzlu karışımı, karpuz – beyaz peynir dengesinde. Sonda da ağızda metalik bir tat bırakıyor ki bunun da güzel bir his olduğu anlatmak garip. Talisker 10 Viski Tadımı

Bir de Islay Adası ile arasında bir boğaz olan Jura var ki tek çekici özelliği damıtımevi deniyor.

Islay Adası

Viski severlerden kendilerini farklı ve özel hissetmek isteyenleri hep Islay (Ayla) viskilerini överler. Çok gördüm “diğerleri de viski mi be?” diyenleri. Islay viskilerinin seveni de çok, kokusu yüzünden birinin kadehindeyken aynı odada duramayanı bile. Islay İskoçya’nın güneybatısında bir ada ve 9 damıtımevi var. Viskilerinin çoğunluğu turbalı malt ile üretiliyor bu yüzden isli notalara hakim. Bazılarının depoları deniz kenarında olduğu için tuzlu, gazlı bez kokusu gibi iyotsu, yosunsu, metalik, koku ve tatlara sık rastlanıyor.

En büyük üretim yapan Caol Ila Damıtımevi, Johnnie Walker ve özellikle Black Label’a is tadını veren viski. En yoğun aromalı olanlar Ardbeg, Lagavulin, Laphroaig’de maltlar turba isinde 48 saat tutuluyormuş. Yine isli ama daha yumuşak içimli Caol Ila, Bruichladdich ve Bowmore 18 saat tütsüleniyormuş. Biraz istatistik vereyim; en büyük miktarda üretim yapan Caol Ila, en çok single malt olarak satılan Laphroaig, en aranan ve övülen Lagavulin.

Lowland – Campbeltown

Aşağıova ve çamlıbel 🙂 . Campbeltown’da eskiden çok damıtımevi varmış şu an 3 damıtımevi var. Viskileri her yerde bulunmadığı için efsane diyorlar. İngiltere sınırındaki tüm güneyi kaplayan alan Lowland. Sık bulunabilen ve bulunamayan viskiler üretiliyor. Asıl önemli olan harman viskilere katılacak çok miktarda tahıl viskisi üreten damıtımevleri Lowland’de bulunuyor.

<- önceki sayfa – viski eğitimi ana sayfa – sonraki sayfa ->